BPMN Gateway Türleri ve Kullanımı

Giriş

BPMN 2.0’da, gateway’ler süreçlerin akışını belirleyerek sequence flow’ların nasıl ayrıldığını, birleştiğini veya yönlendiğini kontrol eder. Bu noktalar, sürecin karar anlarında rotasının ayrılmasını veya birleşmesini sağlar ve karmaşık workflow’ların modellenmesine olanak tanır. Gateway’ler BPMN diyagramlarında, içine farklı ikonlar yerleştirilmiş elmas şekilleriyle gösterilir.

Gateway Türleri

Exclusive Gateway

Inclusive Gateway

Parallel Gateway

Event Gateway

Exclusive Gateway (XOR Gateway)

• Amacı: En yaygın gateway türüdür; koşullara göre sadece bir çıkış yolu izlenir.
• Görsel Gösterimi: İçinde “X” bulunan elmas şekli.
• Örnek: Onay sürecinde talep onaylandıysa bir yolu, reddedildiyse diğer yolu izler.
• Kullanım Alanı: Sadece tek bir yolun karara bağlı olarak izlendiği, “evet/hayır” veya “true/false” gibi durumlarda kullanılır.

Inclusive Gateway (OR Gateway)

• Amacı: Koşullara göre bir veya birden fazla yolun izlenmesini sağlar. Şartı sağlayan tüm yollar aktif olur.
• Görsel Gösterimi: İçinde daire olan elmas şekli.
• Örnek: Birden fazla onayın gerekli olduğu (ama hepsi değil) bir süreçte, sistem uygun tüm onay yollarını aynı anda izler.
• Kullanım Alanı: Birden fazla yolun koşullara göre aktifleştiği, birden fazla kriterin farklı aksiyonları tetiklediği işlerde kullanılır.

Parallel Gateway (AND Gateway)

• Amacı: Akışı birden fazla paralel yola böler, tüm yollar aynı anda ilerler. Birden fazla gelen akışı senkronize etmek için de kullanılır.
• Görsel Gösterimi: İçinde ”+” olan elmas şekli.
• Örnek: Dokümanların birden fazla departman tarafından aynı anda incelendiği görev.
• Kullanım Alanı: Görevler paralel yürütülecekse veya devam etmeden önce birden çok yolun tamamlanması gerekiyorsa kullanılır.

Event-Based Gateway

• Amacı: Bu gateway, oluşan event’lara göre süreci yönlendirir. Hangi yolun seçileceğine karar vermek için belirli bir event’i (örn: message, timer, signal) bekler.
• Görsel Gösterimi: İçinde beşgen olan elmas şekli.
• Örnek: Sürecin, müşteri yanıtı ya da zaman aşımı bekleyerek ilerlemesi.
• Kullanım Alanı: Sonraki adımın dış event’lara bağlı olduğu, message veya timer tetikleyicisi beklenen durumlarda kullanılır.

Gateway’lerle İlgili Temel Noktalar

• Akışı Bölme: Gateway’ler, tek bir sequence flow’u birden fazla kola bölebilir; hangi yolun izleneceği koşul ve event’lara göre belirlenir.
• Akışı Birleştirme: Birden fazla sequence flow’u tek bir akışta birleştirip, paralel akışları senkronize edebilir veya belirli koşullara göre toplar.
• Karar Noktası: Gateway’ler, süreçteki karar noktalarını modellemek için gereklidir; süreç akışı, yapılan değerlendirme, event veya kullanıcı girdisine göre şekillenir.

Kullanım Alanları

• Exclusive Gateway: Sadece bir koşulun sağlandığı ve yalnızca bir yolun izlenmesi gereken durumlarda.
• Parallel Gateway: Birden fazla görevin eş zamanlı yapılabildiği, hepsinin tamamlanması gereken zamanlarda.
• Inclusive Gateway: Bir veya birden fazla koşulun sağlandığı ve birden çok yolun izlendiği işlemlerde.
• Event-Based Gateway: Süreç akışının dış event’lara bağlı olduğu, message veya timer beklenen durumlarda.
• Complex Gateway: Sürecin ilerlemesini karmaşık kuralların veya koşulların belirlediği yerlerde kullanılır.

Örnek

Basit bir onay workflow’unda:

1. Exclusive Gateway: Talep onaylandıysa süreç devam eder; reddedildiyse biter.
2. Parallel Gateway: Onay sonrasında, doküman hazırlama ve bilgilendirme işleri paralel olarak yürütülür.
3. Event-Based Gateway: Süreç, müşteri cevabı ya da zaman aşımını bekleyerek sonraki adımı belirler.

Gateway’ler iş süreçlerini daha esnek hale getirir; karar alma, paralel işlem ve farklı yolları senkronize etme olanağı sunar.