Process Mining ve BPMN Terimleri Sözlüğü

Bu sözlük, ProcessMind ile ilgili önemli terimlerin açıklamalarını sunar. Süreç madenciliği, BPMN ve iş süreçleri yönetimindeki temel kavramları anlamanızı kolaylaştırmak için hazırlanmıştır.

Genel Terimler

• Business Process Management (BPM): İş süreçlerini modelleme, otomasyon, izleme ve iyileştirme disiplinidir. Amaç; verimliliği ve etkinliği artırmaktır.

• BPMN 2.0 (Business Process Model and Notation 2.0): Süreçleri modellemek ve görselleştirmek için standart, kolay anlaşılır bir grafik notasyon olup farklı paydaşlar arasında etkin iletişim ve iş birliği sağlar.

• Process Mining: IT sistemlerinden alınan verilerle gerçek iş süreçlerini analiz ve görselleştirme tekniğidir. Şirketlerin süreçleri nasıl işlediğini anlamasına, verimsizlikleri tespit etmesine ve iyileştirme alanlarını bulmasına yardımcı olur.

• Process Simulation: Gerçek süreçlerin davranışını model veya process mining verisiyle taklit etmeye yarayan tekniktir. Senaryoları test etmenizi, sonuçları öngörmenizi ve operasyonu aksatmadan workflow’u optimize etmenizi sağlar.

Process Mining’e Özel Terimler

• Event Log: Bir sürecin içerisinde gerçekleşen event’leri kaydeden veri topluluğudur. Genellikle IT sistemlerinden alınır. Event log’lar process mining’in ana veri kaynağıdır.

• Activity: Bir iş sürecinde yapılan task veya işlemdir. Process mining’de activity’ler event log’lardan çıkarılır ve süreç modeli üretmek için kullanılır.

• Case: Sürecin tekil bir örneği; ör. bir sipariş, müşteri hizmet kaydı veya işlem. Her case süreçte bir yol izler.

• Case ID: Bir sürecin belirli örneğini (ör. sipariş, işlem ya da servis talebi) temsil eden, sürecin akışında takibini ve analizini mümkün kılan benzersiz tanımlayıcıdır.

• Trace: Belirli bir case’e ait kaydedilmiş activity sırasıdır. Trace’ler, sürecin akışını yeniden oluşturmayı ve örüntü ya da sapmaları tespit etmeyi sağlar.

• Conformance Checking: Event log’lardan çıkarılan gerçek süreci hedeflenen süreç modeliyle karşılaştırıp farkları ve iyileştirme noktalarını tespit etme işlemidir.

• Process Discovery: Önceden bilgi olmaksızın event log’lardan süreç modeli otomatik oluşturma tekniğidir.

• Variant Analysis: Bir sürecin farklı versiyonlarını (variant’ları) inceleyip aralarındaki farkları anlamak, en iyi uygulamaları veya iyileştirilecek alanları bulmak için yapılan analizdir.

• Bottleneck Analysis: Süreçteki gecikmelere yol açan ve genel akışı yavaşlatan noktaların tespitidir.

• Key Performance Indicator (KPI): Sürecin performansını ölçen metriklerdir; cycle time, throughput, verimlilik gibi.

• Data Preparation: Event log verisinin process mining analizine uygun, doğru olması için temizlenmesi, filtrelenmesi ve yapılandırılmasıdır.

BPMN 2.0 Modelleme Terimleri

• BPMN (Business Process Model and Notation): İş süreçlerini kolay anlaşılır şekilde modellemek için kullanılan standart görsel notasyondur. BPMN 2.0 bu standardın en güncel versiyonudur.

• Pool: Bir sürecin katılımcısını (örneğin şirket veya departman) temsil eden konteynerdir. Pool’lar, sürecin sınırlarını tanımlar.

• Lane: Pool içindeki farklı rol, departman veya kişiyi gösteren alt bölümlerdir. Lane’ler, aktivitelerin kim tarafından yapıldığını düzenlemeye yardımcı olur.

• Activity (BPMN): Süreçte yapılan task, sub-process veya başka bir işlemdir. BPMN diyagramlarında activity’ler yuvarlatılmış dikdörtgenle gösterilir.

• Event: Bir süreci başlatan, kesen veya bitiren tetikleyici ya da sonuçtur. Event’ler Start Event, Intermediate Event ve End Event olarak sınıflanır.

• Gateway: Süreçteki akışı kontrol eden, hangi yolun izleneceğine karar veren noktadır. En yaygın türler exclusive (XOR), parallel (AND) ve inclusive (OR) gateway’dir.

• Sequence Flow: Aktivite, event ve gateway’lerin süreçteki sırasını gösteren oklar.

• Message Flow: Farklı pool’lar ya da süreçler arasındaki iletişimi gösterir ve bilgi ya da mesaj akışını belirtir.

• Sub-Process: Daha büyük bir süreçteki aktivitelerin, tek bir task şeklinde gruplanmasıdır. Sub-process, karmaşık diyagramları sadeleştirir.

• Artifact: Data Object, Group, Annotation gibi, süreç akışını etkilemeyen ancak bağlamı geliştiren ek öğelerdir.

• Task: BPMN diyagramında bir işin en küçük parçasıdır. Bir task, tek bir aktiviteyi temsil eder.

• Event-Based Gateway: Süreç akışına devam etmeden önce bir event’in gerçekleşmesini bekleyen gateway türüdür.

Process Simulation Terimleri

• Process Simulation: Gerçek bir iş sürecini taklit etmek için model kullanılmasını ifade eder; firmaların senaryoları test etmesi, sonuçları tahmin etmesi ve veri odaklı kararlar almasını sağlar.

• Simulation Model: Simülasyon amaçlı kullanılan süreç modelidir. Genellikle gerçek koşulları yansıtacak değişkenler ve parametreler içerir.

• Scenario: Süreç simülasyonunda kullanılan belirli koşul veya varsayımlardan oluşan durumdur. Farklı süreç yapılarını veya stratejilerini karşılaştırmaya olanak tanır.

• Throughput: Belirli bir zaman aralığında süreçten tamamlanan case sayısıdır. Process simulation’da temel metriklerden biridir.

• Cycle Time: Bir case’in baştan sona tamamlanması için geçen toplam süredir. İşlem, bekleme ve gecikme sürelerini kapsar.

• Resource Allocation: Task’lara kaynak (ör. çalışan, makine, yazılım) atama sürecidir. Etkili kaynak dağılımı süreç optimizasyonu için çok önemlidir.

• Queue: Kaynaklar uygun olana dek task ya da case’lerin bekletildiği kuyruktur. Kuyruklar gecikmelere ve performans kaybına yol açabilir.

• What-If Analysis: Simülasyonda değişkenleri değiştirip farklı senaryoların sonuçları nasıl etkilediğini görme uygulamasıdır. Planlama ve karar desteği sağlar.

• Monte Carlo Simulation: Sonuçları öngörmek için rastgele örnekleme ve istatistiki modelleme kullanan tekniktir. Sıklıkla belirsizlik ve değişkenlik tahminlerinde tercih edilir.

• Discrete Event Simulation: Modelin süreci ardışık event’lerle temsil ettiği simülasyon türüdür. Her event belli bir anda gerçekleşir ve sistemin durumuna etki eder.

• Bottleneck: Süreç akışını daraltan, gecikmeye ve verimlilik kaybına yol açan noktadır. Bottleneck tespiti ve çözümü process simulation’ın önemli amaçlarındandır.

• Optimization: Simülasyon modelinde en iyi performansa ulaşmak için süreç parametrelerini, kaynak dağılımını ya da diğer değişkenleri ayarlama uygulamasıdır.

Sistem Yönetimi Terimleri

• Payment Plan: ProcessMind’in kullanım maliyetini belirleyen fiyatlandırma modeli. Payment plan; kullanıcı sayısı, sunulan özellikler ve kullanım süresi (ör. aylık ya da yıllık abonelik) gibi kriterlere göre değişebilir.

• Tenant/Environment: Multi-tenant bir uygulama ortamında ayrılmış ve bağımsız kullanıcı grubudur. Her tenant, aynı altyapıyı kullanırken kendi datası, ayarları ve özelleştir­meleriyle ayrı çalışır.

• Organization: Bir şirket ya da kurum için oluşturulan özel kurulumdur. Organization, birden fazla tenant/environment ve kullanıcı içerebilir.

• Theme: Uygulama içinde kişiselleştirilebilen, görünüm ve tasarım öğeleri setidir. Theme ile arayüz, kurumsal kimliğe uygun ve daha anlaşılır hale getirilebilir.

• User Roles: Kullanıcılara göre tanımlanan yetki ve erişim seviyeleridir. Yaygın roller admin, manager ve standart kullanıcı gibi farklı erişim haklarına sahip gruplardır.

• Dashboard: Ana metriklerin, verilerin ve görselleşti­rilmiş bilgilerin tek ekranda sunulduğu özet paneldir. Dashboard, önemli bilgiye hızlı erişim ve süreç takibi sağlar.

• Integration: Uygulamanın diğer sistemlerle (ör. ERP, CRM) entegre edilerek data alışverişinin kesintisiz sağlanmasıdır. Integration sayesinde farklı kaynaklardan gelen veriler Process Mining platformunda birlikte analiz edilir.

• Access Control: Uygulamanın farklı bölümlerine kimlerin erişebileceğini, düzenleyebileceğini veya yönetebileceğini belirleyen güvenlik önlemidir. Access control, hassas datanın sadece yetkililere açık olmasını sağlar.

• Data Backup: Veri kaybı veya sistem arızalarına karşı datanın düzenli olarak yedeklenip saklanmasıdır. Backup ile gerekirse veriler hızlıca geri yüklenebilir.

• Multi-Tenancy: Tek bir yazılım ile birden çok tenant (kuruluş) hizmetinin sağlandığı mimaridir. Her tenant’ın datası ve konfigürasyonları izole edilir. Multi-tenancy kolay ölçeklenebilirlik ve kaynak verimliliği sunar.